2019-жылдын 2-сентябрында  Жалал-Абад областтык сотунун кылмыш иштер жана административдик укук бузуулар боюнча төрагасынын  орун басары  Б.С.Султанканов Кара-Көл шаардык сотунун судьялары Н.М.Миркамилов,  П.Ж.Ыманбеков жана  Кара-Көл шаарынын мэри И.М.Еркеев менен биргеликте  шаардын имамдары, аксакалдары  менен жолугушуу өткөрдү. Жолугушуу Кара-Көл шаарындагы жаңы курулуп бүтүп    жаткан мечиттин имаратында  өттү. Жолугушуу учурунда алар коомго коопсуздук  жаратып жаткан  диний экстремизм жана терроризм маселелери  боюнча,  ошондой эле үй-бүлөөлүк зомбулук тууралуу маектешип, жаштарга туура тарбия берүү менен жогорудагы терс көрүнүштөрдүн  алдын алуу маселелерин талкуулашты.

2019-жылдын 8- сентябрында Кыргыз Республикасынын сот системасынын түзүлүшүнүн 95  жылдык мааракесинин урматына  Талас облусунун жергиликтүү сотторунун  кызматкерлеринин  ортосунда футбол жана волейбол боюнча турнир болуп өттү.  Иш чара Манас райондук соту тарабынан  сот кызматкерлеринин арасында спортту   жайылтуу жана ынтымакты бекемдөө  максатында  уюштурулган. Оюндун жыйынтыгында Талас облустук сотунун футбол боюнча курама командасы эң мыкты деп табылып,  экинчи жана үчүнчү байгелүү орундарды Талас шаардык сотунун кызматкерлери жана Бакай-Ата райондук сотунун командасы ээледи. Талас облустук сотунун волейбол  командасы дагы  биринчиликти алды. Бул споттун түрүндо экинчи орунду Кыргыз Республикасынын жогорку сотуна караштуу Талас облустук Сот департаментинин башкармалыгынын командасы ээлеп,  үчүнчү орунга Талас райондук сотунун жана Талас областынын райондор аралык сотунун курама командасы татыды. Жалпысынан  мелдешке 7 команда катышып, жеңүүчүлөр кубоктор жана дипломдор менен сыйланды.  

Вера БЕДЕЛБЕК, “Кыргыз Туусу”   Жогорку сотто “Аялдардын укугу жана ажырашуу” деген темада Жогорку соттун судьясы, Бишкек шаарынын Ленин райондук соту, Сот департаментинин Сот актыларын аткарылышын камсыз кылуу башкармалыгы журналисттерге маалымат жыйынын өткөрдү. Жыйында журналисттер коомчулукту кызыктырган бир катар суроолорду узатышты.   Маалымат жыйынында республика боюнча 2015-жылы алимент төлөтүү үчүн сот аткаруучуга  30 515 иш катталса, 2016-жылы 38 343, кийинки жылдарда бул көрсөткүч мындан да жогорулаганы маалым болду. Демек, мындай көрсөткүч ажырашуулардын барган сайын көбөйүп жатканын айгинелейт. Алиментти өндүрүп алуу боюнча жарандар эмнелерди билүүгө тийиш: Сот аткаруучу аткаруу аракетин бүтөөрдө карызкорго укугун жана милдетин түшүндүрөт, эгерде алиментти төлөөдөн качса КРнын мыйзамдарына ылайык, жоопкерчиликке тартылары тууралуу кагаз жүзүндө эскертүү берилет. Эгерде карызкор иштесе сот аткаруучу токтом чыгарат дагы, иштеген жерине карызкордун эмгек акысынан көрсөтүлгөн өлчөмдө кармоо боюнча аткаруу документин жөнөтөт. Эгер карызкор иштебесе, анда алимент боюнча карызды өндүрүп алуу, учуруна карата ошол жердеги орточо эмгек акынын өлчөмүнө негизденүү менен аныкталат. Мисалы, Бишкек шаарындагы Биринчи май районундагы мекеме, уюмдун бир кызматкеринин орточо эмгек акысы айына 20 693 сомду түзсө, 4/1 бөлүгүн кармоодо, алименттин өлчөмү айына 5 173 сомду түзөт. Алименттик төлөмдөр боюнча кара ниеттик кылып төлөбөй койгондорго карата мажбурлоо чаралары көрүлөт. Эгерде карызкордун алименттик төлөм боюнча карызы бар болсо, ошондой эле аны төлөөдөн качса, сот аткаруучу камсыз кылуу жана мажбурлап аткартуу үчүн анын мүлкүн издеп табуу боюнча чараларды көрөт, мыйзамда каралган анын баалуу кагаздарын, банктык же кредиттик мекемелердеги акча каражаттарын төлөтүп алуу жагын карайт жана өлкөнүн аймагынан чыгуусуна чектөө коет.    

Соттук реформа  Вера БЕДЕЛБЕК, “Кыргыз Туусу”  Жумгал райондук сотунун төрайымы Айсейил Айдаралиева менен маек.   — Жаңырган жылдан баштап, жаңы кодекстер менен мыйзамдардын сот өндүрүшүндө колдонула башташы бул сот реформасынын алкагындагы маанилүү маселелердин бири. Коомдун өнүгүшү менен мыйзамдарга да оңдоолор, түзөтүүлөр талап кылынат эмеспи. Мурдагы кодекстердеги  айрым беренелер учурдун талабына эчак эле жооп бербей калган. Жаңы кодекстердин ичинен айрыкча Жоруктар жана Бузуулар жөнүндө кодекстердин киргизилиши мындан ары коомчулуктун сот тутумуна болгон пикирлерин да кыйла өзгөртөт деп ойлойм. Себеби анча коркунучтуу эмес кылмыштар мурдагы Кылмыш- жаза кодекси менен каралып, андагы беренелер боюнча жазалар чектелип келген. — Эксперттер белгилегендей, жаңы кодекстердин айрым беренелери өзгөртүүлөргө муктаж. Бирок ал толуктоолор менен өзгөртүүлөргө чейин сот өңдүрүшү токтогон жок да. Бул жагдайда   тоскоолдуктар болуп жаткан жокпу? — Мыйзамдарда жана жаңы кодекстерде өзгөртүүгө муктаж болгон айрым беренелер боюнча атайын эксперттер менен адистер тиешелүү иштерди жүргүзүп жатат. Мисалы 2019-жылдын 1-январынан күчүнө кирген Кыргыз Республикасынын Бузуулар жөнүндө кодексине  ушул эле жылдын 15-февралында өзгөртүүлөр киргизилди. Бирок Өкмөттүн 2018-жылдын 4-октябрындагы №457 токтому менен КРнын Жазык кодексине, КРнын Жазык процесстик кодексине, КРнын Жоруктар жөнүндө кодексине, КРнын Бузуулар жөнүндө кодексине жана КРнын Жазык аткаруу кодексине  өзгөртүүлөрдү киргизүүгө убактылуу мараторий жарыяланган. Айтайын дегеним учурда биздин шартта сот ишин жүргүзүүдө орчундуу тоскоолдуктар кездеше элек. — Жаңы кодекстер, мыйзамдар негизинен адам укугунун сакталышына, гумандуулукка багытталган деп жатпайбызбы. Андыктан  ушул кодекстер мындан ары коомчулукта сотторго болгон ишенимди жакшыртат деп ойлойсузбу? — Туура айтасыз. Жаңы кодекстердин негизги максаты гумандуулук, адам укугунун сакталышы, күнөөлүүнү түзөтүү жана ресоциалдаштыруу, ошондой эле башка кылмыштардын, жоруктардын, бузуулардын жасалышынын алдын-алуу болуп саналат. Мисалы азыркы Жазык кодексинде рецидив деген түшүнүк жок. Мурда кылмыш жасаган адам тарабынан, кийин  кайталап жаңы кылмыш жасалса ал рецидив деп табылып, мурдагы кылмыштары эске алынуу менен катуураак жаза чектелүүчү. Ошондуктан эл арасында  “тоок уурдаган соттолуп, кой уурдаган бош жүрөт”, — деген сыяктуу сөздөр көп эле айтылып келген. Анткени тоок уурдап соттолуп кеткени мурда да ушул сыяктуу уурулук менен жаза өтөп жүргөнүн, ал эми кой уурдаганы болсо мындай кылмыштын түрүнө биринчи жолу кириптер болуп, сот отурумуна чейин келтирилген чыгымды ордуна койгону жана жабырлануучу тараптын кечирген өтүнүчтөрү менен шартуу жаза чектелгени тууралуу маалыматтары жок болгондуктан улам жогорудай сөздөр болуп келген. Ал эми баш мыйзамыбыз болгон  Конституциянын жана Адам укугунун жалпы декларациясынын талаптарына ылайык, бир эле укук бузгандык үчүн эч ким кайра юридикалык жоопкерчилик тартпоого тийиш. Андыктан азыркы жаңы кодекстер ушул принципке негизделип жазылган. Мындан сырткары  мурдагы  Кылмыш-жаза кодексинде  каралган чоң коркунуч келтирилбеген жана анча оор эмес  кылмыштардын бир бөлүгү жана КРнын Административдик жоопкерчилик жөнүндөгү кодексинде каралган укук бузуулардын  бир тобу азыркы Жоруктар жөнүндө кодекс менен жөнгө салынат. Демек, Жоруктар жөнүндөгү кодекс менен жоопко тартылгандардын соттуулугу болбойт. Бирок, белгилеп кетүүчү дагы бир жагдай буга чейин деле жалпы сот өндүрүшүндө каралган иштердин 15-20 пайызы гана кийинки инстанцияларда даттанылып келген. Мунун өзү сот өндүрүшүндө каралган иштердин дээрлик 80 пайызы, мыйзам чегинде адилеттүү чечим кабыл алынып жатат дегенди билдирет. Ушундан улам, акырындан болсо да коомчулукта сот тармагына болгон ишенич артат деген ойдомун.